Czym jest Biblia Jubileuszowa

1414 r. w Czechach ukończono wyjątkowe dzieło, które współcześnie nazywamy Biblią gnieźnieńską. Dziś tj. w roku 2014 obchodzi ona swoją 600 rocznicę powstania. Ten pergaminowy rękopis gotycki zawiera Stary i Nowy Testament po łacinie, a także prologi do poszczególnych ksiąg autorstwa św. Hieronima.

Biblia została bardzo starannie spisana przez jedną osobę. Dzieło ozdobiono misternymi iluminacjami figuralnymi w inicjałach oraz ornamentami roślinnymi na marginesach, które wyszły spod ręki wysokiej klasy malarzy miniaturzystów. Posługiwali się oni kosztowym na tamte czasy złotem płatkowym. Pierwotnie Biblia oprawiona była w deski obleczone pergaminem, później w deski pokryte czerwonym aksamitem, na który nałożono XVII-wieczne srebrne okucia.

Powstanie tego dzieła przypisuje się czeskiej szkole iluminacji, a konkretnie pracowni Laurina z Klatowy. Sposób zdobienia Biblii gnieźnieńskiej jest wspaniałym przykładem tzw. pięknego stylu. Cechuje go wiele podobieństw do grupy zabytkowych rękopisów powiązanych z Mszałem hasenburskim z 1409 r.

Do dekoracji Biblii zatrudniono dwóch lub trzech malarzy, przy czym autorem większości miniatur oraz ornamentów jest jeden z nich. Wykreowane przez niego postaci sprawiają wrażenie trójwymiarowych, mają wyidealizowane twarze z uwypuklonymi czołami, okrągłymi powiekami, drobnymi, ale pełnymi ustami. Pojedyncze osoby lub małe grupy osób ubrane są w barwne szaty, suto udrapowane, ukrywające kształt sylwetki. Tło miniatur jest zazwyczaj neutralne lub przebłyskuje złotą kratką, czasem powijają się na nim małe, białe, gotyckie budowle z czerwonymi lub błękitnymi dachami. W ornamentyce marginalnej przeważa motyw akantu. Jak na piękny styl przystało, użyte kolory to głównie odcienie błękitów, zieleni, różów, a także nasycone szarości.

Największe wrażenie na odbiorcy robi pierwsza strona Księgi Rodzaju, która w rozpoczynającej dzieło miniaturze w inicjale litery „I” ukazuje niezwykle misternie wykonane wyobrażenie siedmiu dni stworzenia.

Według dawnego, ale raczej mylnego przekazu, Biblię podarował katedrze prymasowskiej król Kazimierz Jagiellończyk (1427-1492). Bardziej prawdopodobne jest jednak, że darczyńcą był ks. Wyszota z Górki (zm. 1453), kanonik, kanclerz kapituły gnieźnieńskiej i proboszcz poznański.

Biblia sacra, bo tak również jest nazywana, należy do niewielkiej w polskich zbiorach grupy luksusowych rękopisów czeskiego pochodzenia. Prezentuje bardzo wysokie walory artystyczne. Przez wieki była własnością katedry gnieźnieńskiej, natomiast od roku 1960, ze względu na dbałość o jej stan, przechowywana jest w specjalnych warunkach w gnieźnieńskim Archiwum Archidiecezjalnym, dlatego podziwiać ją mogą tylko nieliczni. Archiwum znane jest ze szczególnej troski o zabytki rękopiśmienne, dla renowacji których poszukuje darczyńców w ramach akcji Mecenat Skarbów Słowa.

Z okazji stulecia istnienia Towarzystwa Świętego Pawła, którego misją jest głoszenie Słowa Bożego za pośrednictwem środków społecznego przekazu, wydawnictwo Edycja Świętego Pawła postanowiło przygotować specjalne wydanie Pisma Świętego – Biblię Jubileuszową. Jest ona inspirowana unikatową Biblią gnieźnieńską.

Te dwa wydarzenia to szczególna okazja, aby w wymiarze biblijnym i wydawniczym podkreślić łączność duchowej stolicy Kościoła w Polsce, Częstochowy, gdzie ma swoją siedzibę Towarzystwo Świętego Pawła, z jego stolicą historyczną i siedzibą prymasowską, czyli Gnieznem.

Ten ponadepokowy eksperyment połączenia Biblii Paulistów, czyli współczesnego przekładu Pisma Świętego, oraz pięknej ornamentyki i XV-wiecznej stylizacji Biblii gnieźnieńskiej dał wspaniały efekt w postaci Biblii Jubileuszowej. To wyjątkowe wydanie ucieszy nie tylko bibliofilskie oko, ale sprawi, że współcześnie, w XXI wieku, możemy zostać urzeczeni majestatem Słowa Bożego, pod wpływem którego byli nasi średniowieczni przodkowie.

Nasze życie wiary opiera się na niezwykle ważnym filarze, jakim jest Pismo Święte. To jest bowiem Słowo samego Boga. Jest ono ważne, doniosłe i jedyne w swoim rodzaju. Chcąc uwiecznić to Słowo w formie książkowej, pragniemy je uszanować i uczcić jak najdostojniejszą i najpiękniejszą formą i szatą graficzną. Wydanie Biblii w dużym formacie, ubogaconej pięknymi i cennymi obrazami, jest bardzo konkretnym sposobem wyrażenia myśli przewodniej, że to właśnie Słowo nie jest słowem zwyczajnym, ale jest doskonałe i dlatego chcemy je zaprezentować w sposób piękniejszy i bogatszy niż inne książki, które wydajemy.

Bogactwo ikonograficzne, forma czcionki, graficzny układ strony i jej wielkość, liczne miniatury i ozdobniki, drogocenna oprawa Biblii Jubileuszowej stanowią narzędzia, które pozwolą lepiej wybrzmieć Słowu, a także są formą jego uczczenia i oddania należnej chwały Bogu, od którego to Słowo pochodzi. Piękno dzieła, jakiego dokonał człowiek, wkładając swój wysiłek w iluminację tej Księgi oraz w jej oprawę, ma też stanowić dla nas konkretny impuls, abyśmy pamiętali o pięknie i znaczeniu Słowa Bożego.

Dla ludzi wierzących stała obecność Boga w życiu jest najważniejsza. Chcąc więc umocnić naszą wiarę, rzeczą niezwykle istotną jest, aby w każdym chrześcijańskim domu Księga Biblii znalazła swoje naczelne, godne miejsce i aby była widoczna przez wszystkich członków rodziny. Biblia Jubileuszowa swym pokaźnym rozmiarem oraz pięknem wydania może stać się takim właśnie symbolem obecności Boga w naszym domu i w całym naszym życiu.

Pismo Święte zawsze powinno znaleźć swoje godne miejsce. Nie powinniśmy go stawiać na półce w bibliotece wśród wielu innych książek, które posiadamy, ale przygotujmy mu własne miejsce, tak jak drogiemu sercu gościowi szykuje się dogodne miejsce gościny, aby czuł się uszanowany. Księga ta powinna być więc dobrze widziana zarówno przez członków naszej rodziny, jak i tych, którzy nas odwiedzają. Za każdym razem, kiedy na nią spojrzymy, ma stać się przypomnieniem o obecności Boga w każdym dniu naszego życia. U tych zaś, którzy przyjdą do nas w odwiedziny, Biblia Jubileuszowa położona na honorowym miejscu powinna wzbudzić zdumienie, które może przerodzi się w inspirację: Co to jest za książka? Dlaczego ta książka znajduje się na honorowym miejscu w tym domu? Dlaczego w moim domu Biblia nie ma swojego miejsca jak ważny członek rodziny?

Ekskluzywnie wydana Biblia jest nie tylko ozdobą do oglądania, ale przede wszystkim powinna być zachętą, aby ją otworzyć i zacząć czytać. Posiadanie tak wyjątkowego wydania ma stać się sposobem siania Słowa Bożego w naszych sercach. Piękno jest również narzędziem, które może otworzyć na Słowo serce i umysł tego, który zetknie się z nim. Kiedy natomiast deszcz Bożego Słowa wsiąknie w rolę ludzkiego serca, na pewno nie powróci do Boga z niczym, bez dokonania tego zadania, z jakim zostało wysłane na ziemię.